Categorie archieven: Recyclage

Duurzaam wc-papier: onzin?

Afval, Alternatief, Duurzaam, Energie, Natuur en milieu, Recyclage

Niets is onbenulliger, wordt zo achteloos weggeworpen als een velletje wc-papier. Daar gaan we ons niet druk om maken, toch? Voor Festival RETOUЯ ging ik op zoek naar spullen waar we waarde aan hechten. Omdat het een prototype is van wegwerpmateriaal viste ik toch wat informatie bij elkaar over sanitair papier. Shit happens!

De gevonden info gaat over Nederland. België zal vergelijkbaar zijn, maar weet niet wat de pot schaft. Nederlanders gaan drie tot vijf keer per dag naar het toilet. Aan minstens 8 velletjes. Vrouwen blijven drie minuten, mannen vier tot tien minuten zitten. Gemiddeld 50 minuten per week, of een half jaar van ons leven. Shit!

Dat verbruikt per dag 36 liter water, elektriciteit (licht,), vervuilende chemische schoonmaakproducten en voor Nederland 22.000 kilometer papier. Nog steeds per dag. Door het toilet. Dat is per jaar 15 kilo wc-papier per persoon. Met Hollandse zuinigheid per dag 1 velletje minder gebruiken bespaart 16,6 miljoen velletjes. Een gemiddelde West-Europeaan gebruikt op jaarbasis 13,8 kilo toiletpapier, een standaard Amerikaan flusht zelfs 25 kilo papier er door.
Wc-papier bracht in 2009 voor alle Nederlandse supermarkten 350 miljoen euro omzet op.

Onderzoek van het WNF- toont dat wereldwijd dagelijks circa 270.000 bomen door de wc worden gespoeld of als afval worden weggegooid. Door de productie van 300 toiletrollen die 100% eco zijn wordt 1 boom gespaard.

In Trouw betoogt hoogleraar Jules van Lier dat dit veel duurzamer is, ondanks meer waterverbruik. “Per jaar gooien we in Nederland zo’n 200.000 ton papier in het riool. Voor elke kilo opgelost toiletpapier is ongeveer één kilowattuur aan energie nodig voor afbraak. Als de helft van het toiletpapier oplost, staat dat gelijk aan de jaarlijkse energieverbruik van 25.000 huishoudens.”
Een aantal velletjes minder per persoon scheelt op een huishouden al heel veel!

In de Verenigde Staten wordt minder dan 2 procent van het wc-papier gemaakt van gerecycled papier, in Europa en Latijns-Amerika is dat 40 procent. In Nederland volgens Milieu Centraal 60 procent.
Het milieucentrum van de Universiteit van Colorado berekende dat een ton gerecycled papier (909 kilo) 1682 kilo timmerhout en 91.000 liter water scheelt. Bij recycling wordt 64 procent minder energie en de helft minder water gebruikt i.v.m. nieuw papier. Ook veroorzaakt recycling 74 procent minder luchtvervuiling.
Voor iemand in Noord-Zweden is papier van hout duurzamer, voor iemand uit de Randstad is papier dat hier gemaakt wordt beter.

Ecologische koploper is Satino Black. In de productie wordt minder water en energie gebruikt. Het is 100% CO2 neutraal en vrij van schadelijke chemie.
Satino Black heeft alle dertig chemicaliën die je normaal gebruikt bij de productie van toiletpapier vervangen door natuurlijke en biologisch afbreekbare stoffen. De productie van een toiletrol vergt normaal vijftien liter water. Met waterrecycling is dat spectaculair verminderd naar een halve liter per rol. En er wordt gewerkt met groene energie.

“Sinds jaar en dag ligt op ons terrein een berg afval van te korte papiervezels, inkten en vulstoffen, die vrijkomen tijdens de grondstofvoorbereiding. Die berg – zo’n vijftien ton per jaar – werd tot drie jaar geleden verbrand voor de winning van groene energie. Maar een medewerker vroeg onze buren van verpakkingsfabrikant Smurfit Kappa of die er niet wat mee konden. En wat bleek: er kon karton van gemaakt worden met zeer goede eigenschappen. Dat karton is nu het verpakkingsmateriaal voor Satino Black – voor ons weer een flinke bezuinigingspost.”
Meer weetjes:
http://toverleven.cultu.be/wc-papier-toch-wel-handig
http://toverleven.cultu.be/composttoilet-afval-scheijtden

Brandhout (hand)zagen

Energie, Recyclage, Zelfvoorziening, ,

De storm die het staldak vernielde heeft voor een lading brandhout gezorgd. Meestal leg ik dat ergens droog weg, om er in de winter met een handzaag aan te beginnen. Prima fitness, en in tegenstelling tot de kettingzaag maakt het amper lawaai, verbruikt geen benzine en het stinkt niet. Ik ben er al maar aan begonnen, want er liggen nog zoveel gesneuvelde bomen te wachten dat het brandhout dit jaar in ruime mate gratis te verzamelen is.

brandhoutzagen1Dat oude dak zat ook vol oude eik. Droog, en hard. Zelfs de delen die aangetast waren door houtworm en bruinrot waren nog oer-stevig. De zachtere buitenkant kon vermolmd of deels weggerot zijn, daaronder zit er kernhout waar een zaag respect voor krijgt.
Die keuze voor stevige eik kreeg destijds prioriteit boven het gebruik van mooie rechte balken. Redelijk geschikte stamdelen en takken werden enigszins recht gemaakt door extreme delen weg te zagen of weg te hakken.

brandhoutzagen3En bij het timmeren werden de oneffenheden uitgevuld met bv stukken panlat. Tegenwoordig kiezen we vooral voor vorm, uitzicht, design. Minder voor praktisch en duurzaam. Aan de verbindingsgaten was duidelijk te zien dat veel balken al aan een tweede of derde constructieleven begonnen waren.

In eentje zaten nog twee heel zware gesmede nagels (Nl, lees: spijkers). Om ze door eik te rammen, moesten ze wel dik en sterk genoeg zijn. Eentje had een speciaal model, dat ik nog nooit eerder zag. De punt was in twee delen gespleten. En nadat hij door het hout geslagen was, waren de twee delen ieder in een andere richting omgeslagen. (Het principe van nieten en splitpennen.) Dat moet een inventieve smid geweest zijn.

brandhoutzagen2Met de handzaag aan eik beginnen is een zware klus. Ik heb dus ook wat tijd gebruikt om mijn energiegebruik zo efficiënt mogelijk om te zetten in resultaten. En er ging eerst nogal wat energie verloren…

Als het zaagstuk mee schuift, trilt of wiebelt verlies je efficiëntie. Een vaste en zeer stabiele ondergrond waarop je het werkstuk klemvast houdt zorgt er voor dat iedere beweging enkel naar de zaagsnede gaat.

Bij de aanzet voor een snede houd je de hoek tussen het blad en het hout heel klein, zodat de tanden niet gaan springen op het harde hout. Je kan een (gehandschoende) duim of vinger gebruiken als zaaggeleider. Maar doe de eerste haal rustig, zodat een springende zaag niet in je hand bijt.

De beugel van mijn zaag was eigenlijk te klein. Mijn wijsvinger stootte vaak tegen de iets te scherpe rand. Een stukje tuinslang er over schuiven zorgde voor meer comfort. Ook dat helpt.

brandhout-zagenHet meest vervelende was dat de zaagsnede bij dikkere stukken telkens schuin wegkromde. Daardoor werd de wrijving op het blad zo hoog dat er niet meer te zagen viel. Pure energieverspilling dus. Het blad zo zwaar mogelijk aanspannen loste niets op. Het blad omkeren (voorkant/achterkant) ook niet. Het was nochtans een vrij nieuw blad. Bij nadere inspectie bleken de zijwaardse tanden niet symmetrisch gezet te zijn. Gelukkig heb ik nog een oude, roestige zettang.

Waarschijnlijk gebruikt niemand nog zo’n ding. Maar voor een rechte en vlotte zaagsnede is het onontbeerlijk dat alle tanden scherp zijn, geslepen zijn onder dezelfde hoek, en zijwaards geplooid staan onder dezelfde hoek. De tijd die je investeert in het trimmen, slijpen en zetten van de zaagtanden verdien je dubbel en dik terug bij het zagen.

Genoeg gezaagd. Nu zet ik mijn tanden. In een boterham.

Bokashi (versus compost)

Afval, Alternatief, Duurzaam, Recyclage, Tuin, Zelfvoorziening, ,

Bokashi4Bokashi is Japans voor ‘goed gefermenteerd organisch materiaal’. De organische resten worden luchtdicht vergist. De man die EM ontwikkelde, de Japanse Professor Teruo Higa zocht in de jaren ’80 de geschikte “effectieve micro-organismen” (EM) die niet schadelijk waren en producten afscheiden die nuttig en weldoend zijn voor andere levensvormen. Hij vond dat traditioneel compost maken om de bodemvruchtbaarheid op peil te houden te veel inspanning kostte.

Al eeuwen wordt vergisting gebruikt om te conserveren: witte kool tot zuurkool, soya tot soya saus, melk tot kaas, druiven tot wijn enz. Of om smaak, structuur en verteerbaarheid te verbeteren zoals bij brood.

Er bestaat Bokashivoeding voor mens en dier. Die bevat positieve gisten, schimmels, bacteriën, natuurlijk ontsloten voedingsstoffen, vitaminen en anti-oxidanten voor bijvoorbeeld een gezond maag- en darmmilieu. Ook voor planten kan je dus Bokashi voeding maken.

Het verschil tussen composteren en fermenteren
Compostering is vooral een aeroob (zuurstof behoevend en verbruikend) proces, waarbij CO2 vrijkomt. Bodemorganismen (o.a. compostwormen) verwerken het afval.
Geregeld omzetten om zuurstof toe te voegen is nodig om het proces goed gaande te houden.
Fermentatie is een anaeroob proces. Doordat gistcellen de zuurstof uit de massa halen, blijft de CO2 er in. Je verwerkt de Bokashi na twee weken fermenteren in de grond waar het anaeroob proces verdergezet wordt. Zo komt er veel stikstof terug in de bodem. En dat is goed voor het bodemleven en alles wat erop staat.

Voordelen van Bokashi
Bokashi1Bokashi maken kost minder tijd en/of arbeid. Het moet niet gekeerd en gelucht worden. Daarnaast is er geen verhoging van temperatuur en ook geen energie verlies. Volume, koolstof (C) en stikstof (N) blijven behouden, terwijl in een composteringsproces veel N uit de hoop verdwijnt. (Minder CO2 uitstoot bij Bokashi.)
In compost is een hoge temperatuur nodig om zaden en ziektekiemen af te breken.
In Bokashi gebeurt dat door fermentatie en de zuurgraad. Zaden gaan meteen dood of kiemen eerst, waarna ze ook afsterven in het zure milieu.
Bokashi kan zolang het luchtdicht is afgesloten goed en maanden lang bewaard worden.

Op kleine schaal kan je thuis keukenafval in emmers of speciale vaten bijna geurloos fermenteren (zonder te rotten).

Bokashi2In de bak zelf heb je een tussenniveau met gaatjes, waardoor het vocht samen met de effectieve micro-organismen (EM) uit de fermenterende massa groente- en fruitafval kan druppen.
Bereiding:
Snij GFT-afval in kleine stukjes. Verdeel wat Bokashi-starter op de (geperforeerde, dubbele) bodem van de keukenemmer. Doe daarop een laag van 5cm vers GFT-afval. Dan weer starter, afval, starter, enz.
Druk alles goed aan om lucht en zuurstof te verdrijven. Als de emmer vol is sluit je die voor 2 weken goed af met het deksel. Je hebt dus een tweede emmer nodig om deze periode te overbruggen.
Afgewerkte GFT-Bokashi heeft een zoetzure geur.

Tap dagelijks het verzamelde sap af als plantenvoeding, anders gaat het verder gisten en kan het stinken, omdat er zuurstof bij kan. Verdun het met 100 delen water.

Om de drie à vier maanden heb je zo een zak Bokashistarter nodig (rond de 6€ per zak van 2kg). Bokashi-mix bestaat meestal uit tarwezemelen, geënt met “effectieve micro-organismen”. Net zoals je gist in gedroogde of verse vorm vindt en kan kweken en vermeerderen mits die te voeden (met suiker) kan je deze mix ook zelf kweken. Of vers gebruiken uit sap en nog niet volledig uitgegiste massa.

Bokashi3Op grotere schaal werkt het systeem zoals het inkuilen van gras of maïs. De massa moet het juiste vochtgehalte hebben, ongeveer 50%. Dus vers groen (blad of gras) is net te nat, stro of versnipperd hout is te droog. Mengen is de oplossing.
Streef naar een goede C/N verhouding (Koolstof/Stikstof) van ongeveer 20:1.Niet voor het fermentatie proces, maar wel voor later gebruik van de Bokashi. Een te hoge C/N verhouding kan de bodemstikstof (tijdelijk) fixeren, hetgeen voor de plantengroei en productie niet wenselijk is. Ook daarvoor is het nuttig om bijvoorbeeld jong gras (C/N van ±10:1) te mengen met wat stro (C/N van 80:1).

Toevoegen van zeeschelpen (kalk) is nuttig om te voorkomen dat de pH te snel daalt en het fermentatie proces bij een lage zuurgraad al te vroeg tot stilstand komt.

De EM kan je verdund met water over de hoop sproeien.
Verwijder zoveel mogelijk lucht uit de hoop door met een zware machine er over heen te rijden. Daarna afdekken met een groot stuk (landbouw) plastic dat je kan verzwaren met autobanden of aarde/zand. Na 6 tot 8 weken kan je de Bokashi gebruiken. Langer bewaren is geen enkel probleem.
Een groot voordeel is dat na het opzetten van de Bokashi hoop niets meer hoeft te gebeuren.

Volumes tussen een hoop en een emmer kan je in een vat vergisten. Een waterslot  kan het (zoals bij wijn maken) afsluiten van lucht en geproduceerde gassen laten ontsnappen.

Voordelen t.a.v. compostering: iedereen kan het thuis toepassen: lokale verwerking en gebruik.
Minder gas en hitte geproduceerd, minder werk & tijd, door minder CO2 minder vervuilend.
Meer C,N en volume.