Koffie, surrogaat, van eigen streek

koffie1Koffie wordt gemaakt van gebrande (= geroosterde) koffiebonen, de pitten van de (steen)vruchten van de koffieplant. Die vind je in de evenaarszone van vb. Mexico over Guatemala tot de Filippijnen.

In onze streken zal je het dus met vervangers moeten doen.

Koffie is vooral populair omwille van de cafeïne. Een kop echte thee bevat gemiddeld 30 milligram cafeïne, een kop koffie gemiddeld 75 milligram.

Cafeïne is geïdentificeerd in meer dan honderd soorten planten. De meest gecultiveerde zijn de zaden (bonen) van de bessen van de koffieboom (Coffea arabica of Coffea canephora, variëteit robusta), de bladeren en bladknoppen van de theestruik (Thea sinensis, ook bekend als Camellia sinensis), de moer van de kola boom (Cola acuminata), de zaden (bonen) van de vrucht van de cacao (cocao) boom (Theobroma cacao) en de bladeren en takjes van de groen blijvende boom ‘Ilex paraguarensis’ waar in Zuid-Amerika yerba maté van gemaakt wordt.

Mogelijk maken planten het aan als een natuurlijk bestrijdingsmiddel tegen onder andere de larven van meelwormen en muggen.

Dichter bij huis zijn blijkbaar niet meteen vruchten of planten te vinden met noemenswaardige hoeveelheden cafeïne.

Vooral tijdens de oorlog en in perioden van schaarste werden er veel ‘vervang’koffies gebruikt.

Die worden, net als koffie gemaakt van geroosterde pitten, zaden, vruchten of wortels die gemalen worden en gekookt of met heet water overgoten.

Ook in de winkelrekken vindt je surrogaatkoffie. De Bambu Instant koffievervanger bevat geen cafeïne en is gemaakt van geroosterde: cichorei, Turkse vijgen, tarwe, gemoute gerst en Griekse eikels. Dat geeft al wat mogelijkheden.

koffie3Cichorei is een gekende vervanger die ook vaak met echte koffie gemengd werd. Koffiecichorei (Cichorium intybus var. sativum) is een plant, familie van witlof en andijvie, die voor de productie van cichorei geteeld wordt. Het blad en de wortel lijken een beetje op die van een paardenbloem. De bloem is lila, licht blauw.

Sinds de 19e eeuw wordt van de gemalen en gebrande wortels van cichorei een cafeïnevrije ietwat bittere drank gemaakt die lijkt op koffie. De sappen moeten gekaramelliseerd worden zonder te verbranden. Dat is natuurlijk geen zuivere koffie…

koffie5De knolletjes van aardamandel (Cyperus esculentus) kunnen geroosterd en gemalen als cacao- of koffievervanger gebruikt worden.

Paardenbloem (Taraxacum officinale): smaakt enigszins bitter om te eten. Door te koken wordt de smaak zachter. De wortel kan gedroogd en geroosterd, en fijngemalen als koffie gebruikt worden.

Boksbaard (Tragopogon porrifolius) is een nog weinig gebruikte witte schorseneerachtige. De paarse Morgenster wordt ook wel haverwortel, armeluisasperges, witte schorseneren, oesterplant en keukenmeidenverdriet genoemd. De plant heeft gras- of prei-achtig bladeren en is vorstbestendig. De bladeren kunnen in salades verwerkt of op als spinazie bereid worden.

Gebrande wortels kunnen gebruikt worden als koffiesurrogaat.

Rietkoffie van de wortel van riet. Was en droog de wortels. Rooster ze en vermaal de droge resten om te gebruiken als koffie.

koffie4Geroosterd of gedroogd zijn de bessen van lijsterbes (Sorbus aucuparia) ook als koffiesurrogaat te gebruiken: een eetlepel bessen met kokend water 10 minuten laten trekken.

Rijpe lijsterbessen (Sorbus aucuparia L.) zijn eetbaar. Ook bruikbaar voor koffie.

koffie6In Chili wordt koffie gemaakt van de geroosterde zaden uit rozenbottels. De rozenbottel is de vlezige vrucht, de opgezwollen, appelachtige bloembodem van een roos.

Rauw smaken ze zuur en wrang. Er is geen andere vrucht die zoveel vitamine C bevat, gemiddeld tot wel 30x meer dan sinaasappels! De harde pitjes kan je er uit schrapen en prutsen, of uitzeven na het koken. Daarna roosteren en malen voor rozenbottelkoffie.

De jonge scheuten van het kleefkruid (Galium aparine) kan je eten na een kort dompelbad in kokend water om de kleefkracht van de blaadjes weg te nemen. Van de geroosterde zaadjes kan je koffie maken. En thee van de bladeren en de stelen. *(Ook bruikbaar als zuursel en om te reinigen.)

In tijden van hongersnood zijn de vruchten van de eik populair. Je kan er eikelpulp van maken als basisproduct voor voedselbereiding. Je kan eikels rauw of geroosterd eten. De bittere smaak wordt zoetere als eikels worden geroosterd in as. Door ze eerst te koken (eventueel 2x) of enkele dagen te laten weken en regelmatig het water te verversen kan een groot deel van de bittere looistof onttrokken worden. Gemalen eikels kunnen als meel in baksels gebruikt worden.

koffie2Er kan ook eikelkoffie van gemaakt worden. Pel de eikels en snijdt ze in stukken. Laat ze enkele minuten drogen in een matig warme oven (175 à 200°C) of bij het vuur. Rooster ze bruin en stamp ze (met een vijzel) tot poeder. Tien gram van dit eikelpoeder laat je een kwartiertje koken in 1 liter water. Dan( zeef je het mengsel en) heb je eikelkoffie.

Mout is geweekte, gekiemde en gedroogde gerst. Als basisproduct voor bier wordt het geselecteerd in verschillende kleuren en smaken, naargelang het type bier. Donker gebrande mout heeft een karamelachtige en kruidige smaak, geschikt om vb. schaarse en dure kruiden in speculaas te vervangen. Gebrande mout was lang ook een vervangmiddel voor koffie, “armenkoffie” genaamd.

Het kan dus, je eigen koffie maken, zonder import, maar ook zonder cafeïne.

Ken je nog andere vervangers? Laat het ons weten…..

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *