Oerdegelijk en letterlijk ijzersterk. Maar ik kan zelfs geen foto ervan vinden. Blijkbaar kent of gebruikt niemand dit nog. En ik heb de mijne ook niet meer. (Wel nog een gewone handlier van 2 ton. Bijna speelgoed eigenlijk.)
Ik heb in de jaren ’70 samen met mijn vader heel erg veel bomen geveld. En om sterk hellende bomen recht te trekken en in de gewenste richting te laten vallen was er soms wat mankracht nodig. Daarvoor gebruikten we onze trekketting. Voor ons een heel gewoon en praktisch ding. Ik schat dat we er gemakkelijk een kracht van 10 ton mee konden uitoefenen. Zelf gemaakt.
Mijn vader kon erg goed lassen. En we hadden de beste smid van het land in de buurt wonen. Dus we maakten bijna alle handgereedschappen zelf. Om een idee te geven hoe onze trekketting er uit zag heb ik wat materiaal bij elkaar gelegd voor een foto. Ik haal even de uitleg aan die ik op mijn website ‘t-Over-leven gaf:
“Neem een stevige stalen buis van vb. 30 mm doormeter en 60 cm lang.
Las op 15 cm van de uiteinden een stuk ketting van 50 cm, met op hun uiteinde ieder een zware, sterke haak.
Midden daartussen, maar aan de achterkant van de buis, doe je hetzelfde. Deze ketting bevestig je later als steunpunt telkens aan een stevige paal of stronk.
Om de last (of boom) bevestig je een stalen kabel, met op het einde een lange ketting. De ogen hiervan moeten zo groot zijn dat de haken van de trekkettingen er in kunnen. Haak een haak hierin vast. Daarna kan je de stang, met de ene, gefixeerde ketting als steunpunt, als hefboom gebruiken om telkens de vrije haak een stukje verder in de lastketting te hangen. Door op het uiteinde van de stang een stevige, lange buis als extra hefboom te steken kan je een enorme kracht van 1.000den kilo’s uitoefenen, en makkelijk bomen omtrekken.
Het werkt als een lier of takel, maar zonder as, wiel of draaiende elementen.”
Het klikt misschien moeilijk, maar met de foto er bij je hier wel iets bij voorstellen zeker? Tussen de 2 kettingen moet er aan de achterkant dus nog een 3de zitten die aan een vast punt bevestigd wordt. Eigenlijk ben ik zeer verwonderd dat ik er nergens info over vind. Was het misschien een uitvinding van mijn vader? Of iets wat hij gebaseerd had op zijn ervaring als machinist in de mijn, waar soms wagons met kolen, of treintjes moesten rechtgezet of weggesleept worden? Ik weet het niet, niemand schijnt het (nog) te kennen. Jammer toch, voor zo een geweldig werktuig.
(De haken waren uiteraard steviger dan de illustratie op de eerste foto.)
Voor de zekerheid werden heel grote en zware bomen ook nog telkens met een stalen kabel vast gehangen. Een keer heb ik het meegemaakt dat die kabel afknapte. Verder weinig aan de hand, want de trekketting kon de zaak nog wel houden. Maar de kracht waarmee zo’n kabel knapt en wegzweept is meer dan voldoende om een mens in een microseconde te onthoofden. Dus we gebruikten echt wel zwaar materiaal, waar we op konden vertrouwen. Veel beter en betrouwbaarder dan de huidige liertjes.
En daarom vind ik het zo vreemd dat ik er nergens informatie over vind. Als iemand nog zo’n ding heeft? Of een foto? Zou erg welkom zijn. ’t Zou jammer zijn als dit soort praktische informatie verloren zou gaan.
Dank zij een reactie van Michael op facebook vond ik een tekening van de (Zwitserse) Waldteufel.
Mijn vriend uit Tielt-Winge, Vlaams Brabant, in België en boerenzoon kende het werktuig als een “duvel” en beschreef me hoe het in elkaar stak en gebruikt werd. Hij had het zien gebruiken door zijn vader en diens familie. Vader waarschuwde hem wel om zich weg te houden van alle trekwerktuigen op basis van kettingen of kabels. Als die het begeven ontstaan er levensgevaarlijke toestanden.
Hij leerde mij over het gebruik ervan vroeger toen ik hem vertelde dat ik een echte dus dure “tirfor” wou kopen om een oude muur recht te trekken.
Ik vind inderdaad op het internet geen beschrijving (omdat de benamingen per streek nogal verschillen?)
Goed van uw webpagina.
Ik ben het in Belgisch Limburg tegengekomen als kramma of kremma. Deze benamingen zijn naamsverwisselingen van een andere hefboom met een ketting die er een beetje op lijkt.
Ik heb met een houtveller gepraat die bomen nog velde met de aaks (groot velbijl). Hij gebruikte deze hefboom ook om de boom op de juiste plaats te laten vallen door de boom tijdens het vellen onder spanning te zetten.
De kramma/kremma werd ook gebruikt om prikdraad op te spannen en bij timmerwerk (vakwerk).
Sloeg je een stevige ijzeren paling in de grond om de boom met de staalkabel en hefboom aan te trekken?
Trekketting, nóóit van gehoord. In NL spreekt men van “sleepkabel”. In PT is zulks niet toegestaan. Gezien de rijstijl van de doorsnee portugees niet vreemd. Edit: Na het blog te hebben gelezen moet ik bekennen van een “trekketting” nimmer te hebben gehoord. Uit de beschrijving maak ik op dat het toch om een handig “instrument” gaat.
Het gaat eigenlijk niet om de verbindingskabel, maar om het kettingmechanisme met hefboomwerking.