Productietechniek: innovatie & materiaalontwikkeling (deel 2)
Wat is de efficiëntste manier om met het hoogst mogelijk rendement aardappelen te telen in autobanden?
Hoe breng je deze techniek van de hobbytuin naar een agro-industrieel niveau?
Een rondvraag bij volkstuintjes leverde Hilaire F. uit Hausen weinig nieuwe inzichten op. Daarom besloot hij zelf te gaan experimenteren.
Terwijl Hilaire zich bezig hield met (aangepaste) vorm, afmeting en type van autobanden, de hoogte per stapel en het vulmateriaal kon hij een bevriende kleinschalige pootgoedteler overtuigen om te gaan selecteren op hoog groeiend loof. Een eigenschap die in vollegrond teelt ongewenst en hinderlijk is, en daarom vermeden wordt. Maar in de bandenteelt is het net een enorme troef als er op een kleine oppervlakte vooral verticale groei is. The sky is the limit?
Het idee inspireerde de ondernemer, en kwekerij Kartröttel uit Neukirchen breide het kweekschema uit. De vergelijkende proeven van Hilaire toonden namelijk aan dat de bandaardappelen veel sneller groeiden dan de veldaardappelen. Dit schreef hij vooral toe aan de compostrijke vulling, en de hogere temperatuur in de banden (i.v.m. volle grond). Hierdoor ontstond het idee om zowel een zeer vroege soort te selecteren, als een zeer late. Door de versnelde groei zou het misschien mogelijk zijn om in één jaar op die manier twee opeenvolgende oogsten te krijgen.
Gezien voor de vergelijkende experimenten met verschillende combinaties van band (al dan niet deels versneden), vulgronden en aardappelrassen veel stapels vaak moesten gemanipuleerd worden, en een volle band zwaar is, schakelde Hilaire al vlug over op het gebruik van een vorkheftruck. Daardoor kon hij ook volledige stapels gevulde banden hanteren, en dat bood weer nieuwe industriële mogelijkheden.
Voor het gebruik van banden contacteerde Hilaire overheidsdiensten en recyclagebedrijven. De mogelijkheden die hij ontdekte leken alsmaar beter. Voor de recyclage van autobanden bleek er een Fonds te zijn dat graag mee wilde investeren om het afvalprobleem te verkleinen. Een deel van de premie per band (die door de inleveraar betaald wordt) werd doorgestort voor het project.
En voor milieuvriendelijk hergebruik van probleemafval kon hij een subsidie en een investeringstoelage aanvragen.
Daarnaast bleek ook het Ministerie van Landbouw interesse te hebben om de verouderde teeltmethoden van aardappelen te vergelijken met nieuwe technieken. Hierdoor kwamen niet alleen voldoende middelen ter beschikking, maar ook informatie, technische assistentie, begeleiding van specialisten en opvolging door meerder instituten en universiteitsprofessoren. Het project kwam daardoor in een stroomversnelling. Op amper 1 jaar tijd werden er diverse belangrijke vernieuwingen doorgevoerd.
_ 1.1) Handmatig oogsten was i.v.m. de geautomatiseerde (veld-)rooimachines veel te arbeidsintensief, en dus ook te duur. In de hobbyteelt geen probleem, in de agro-industrie wel. In eerste instantie werden de stapels per 4 op elementen van voorgespannen beton gemaakt. Die konden dan per heftruck op een lopende band geplaatst worden. Er werd een automaat geconstrueerd die telkens de onderste band kon leegschudden om de knollen te oogsten. De lege band werd boven aan de stapel toegevoegd, samen met een deel van de aarde. Een succes! Aardappeloogst aan de lopende band verenigt bio-industrie, milieuvriendelijke afvalverwerking (zie deel 3) en ecologische landbouw.
_ 1.2) Een opvallend pluspunt in de vergelijking bleek dat de oogst géén stenen of brokken aarde bevatten zoals bij veldteelt. In de beginfase werd de handeling begeleid door 2 werknemers, later door 1. Vanaf het 3de jaar kon de machine volledig zelfstandig werken. De nieuwe, nog in ontwikkeling zijnde machine zal niet stationair zijn, maar door een tractor aangedreven of zelfrijdend. Hierdoor kunnen op de site telkens 2 x 2 tot mogelijk 2 x 3 rijen bandenstapels gerooid worden.
_2.1) Om het rooien te vergemakkelijken en de waterdosering te controleren werd er een bodemschijf ontwikkeld. Die komt telkens onder de onderste ring. Ze bevat een klein geïntegreerd reservoir met overloop dat het overtollige water opvangt en vasthoudt, en het via capillaire krachten weer geleidelijk afgeeft aan de wortels die vooral de knollen van de onderste ring voeden. Deze drainage bespaart en doseert water en werk. De grond blijft vochtig, maar is nooit nat. Hierdoor zijn de geoogste aardappelen zeer proper. Er kan, quasi onafhankelijk van het weer, altijd geoogst worden.
_2.2) Het wegnemen van de bodemplaat, en het inschuiven tussen de onderste en de voorlaatste ring verhindert bovendien dat grond en knollen uit de hogere banden doorzakken en voortijdig geoogst worden of de groei van de plant verstoord wordt. Het schijfreservoir kreeg hiervoor een gladde en een wigvormige afwerking, en bestaat uit twee op elkaar passende delen.
Een ander voordeel is dat dit op het veld toepasbaar is, en de zware betonnen draagbalken niet meer nodig zijn.
_ 3.1) Om de waterhuishouding te regelen werd er ook een top- of afdekplaat ontwikkeld die bestaat uit 2 samen te klikken halve schijven. Samen zijn ze enigszins trechtervormig, en zo geconcipieerd dat ze opwaarts en neerwaarts passen op meerdere bandenmaten. In natte klimaten en/of bij felle regen word de smalle kant naar boven georiënteerd, zodat er niet te veel water in de stapel komt. Eventuele verdere afvoer en regeling gebeurt via het onderste reservoir. In droge streken, echter wordt deze topring gebruikt als trechter, om zoveel mogelijk water op te vangen en rechtstreeks naar de plant te leiden.
_3.2) Omwille van deze laatste eigenschap, en door de exceptionele resultaten van de productie, zijn ook divers instituten voor ontwikkelingssamenwerking erg geïnteresseerd in het gebruik. Ook al omdat handmatig water geven hiermee uiterst efficiënt kan gebeuren. Bovendien is de methode een extensie van de zaï-techniek, waarbij in arme en onvruchtbare (zand)grond putten gevuld worden met compost. Hierdoor kan er zelfs in hafwoestijn aan plantenteelt gedaan worden. De techniek wordt reeds langer door plaatselijke bewoners gebruik om het oprukken van woestijnen tegen te gaan. De autoband is een waardevolle toevoeging. Hierdoor kan makkelijk in verhoogde bedden geteeld worden, en gaat er geen vruchtbare grond verloren door vermenging en uitspoeling met zand. I.v.m. de hitte is het evenwel nodig de buitenkant van de banden wit te kalken. De eerste experimenten zijn hoopgevend (zelfs nog meer voor andere regionale gewassen).
_4.1) Een laatste deel van het experiment had betrekking op de vorm van de zijflank van de band. Enerzijds is die nodig om voldoende steun te bieden om de ringen makkelijk en veilig op elkaar te stapelen, anderzijds is die hinderlijk om bij het oogsten de band makkelijk leeg te schudden. Aanpassingen hadden geen meetbaar of relevant effect op de groei of de grootte van de knollen. Maar uiteraard hebben ze wel invloed op de stevigheid van de ring, en op de ‘handling’: het stapelen en vooral het rooien.
_4.2) Het beste effect werd verkregen door de onderste flank volledig intact te laten. Dit geeft voldoende stevigheid aan de ring, ook voor machinale manipulatie. Bovendien fungeert de enigszins omhooggerichte zijkant per niveau dan ook nog als een klein waterreservoir.
Van de bovenste flank blijft 35 mm staan voor de stevigheid en stapelbaarheid. De resterende binnenzone wordt (ondertussen machinaal) verwijderd om de ringen beter leeg te kunnen schudden.
P.S. Wegens de er mee gepaard gaande investeringen en de revolutionaire methode en perspectieven werden de gegevens en finesses van het proces tot nu toe zo veel mogelijk geheim gehouden. Deze preview is ons door vriendschapsbanden gegund als voorbode van de lancering begin volgend jaar, en om 2 x 2 proefpersonen te vinden voor het gebruik van de starterkit in een regionaal gespreid hobbytuin experiment (deel 4) .
P.P.S. Het volledige dossier bevat uiteraard veel meer belangrijke en praktische informatie. Lees voor een goed begrip en gebruik dus zeker ook de andere delen met concrete gegevens, en de ontknoping met participatiemogelijkheden of kans op een gratis starterkit.
(De volgende tekst komt er over een dag of 10.)
Overzicht
Concept en veiligheid: rubber gebruik (deel 1)
Productietechniek: innovatie & materiaalontwikkeling (deel 2)
Ecologisch economisch verwerking: compost & samenstelling (deel 3)
Starterkits (2×2 gratis), aangepast pootgoed en rendement (deel 4)
Onderzoeksresultaten en praktische info (deel 5)
