Antieke pomp herstellen (2)

Aan de achterkant liep er water uit de pomp, en hoorde je dat er lucht werd aangezogen.  Pompen wordt dan een vrij hopeloze onderneming. De dichting tussen pomphuis en het montagestuk voor de aanvoerpijp was niet goed. Dus alles nog maar eens overdoen. Nieuwe dichting er in. Opnieuw opgieten. En yes! Ze deed het voortreffelijk. Als proefinstallatie. Ik ben de tel kwijt, maar het was tijd voor de volgende fase. De put zelf ligt net voor mijn carport. En heeft dus een enorm zware betonnen deksel. Mag wel als je er dagelijks overheen rijdt. Zonder breekijzers en hefbomen is het ding bijna niet te hanteren. Dus die halen we er alvast maar bij. Dit is pure fitnes. Met mijn eigen toestellen. Het deksel ziet er uit als een dunne molensteen. Eenmaal je die rechtop krijgt (en houdt!) kan je hem dus verder rollen, en tegen een muur zetten. Het uitgraven van de oude, loden buis valt behoorlijk mee, al vraagt het veel tijd. Vooral omdat een deel onder het beton voor de carport zit. Dat betekent dus: plat op je buik gaan liggen om met een klein plantenschopje een tunneltje te graven. Terwijl er ook nog een afvoerbuis de pompleiding kruist. En je dus eigenlijk puur op het gevoel moet werken. Oke.  Volgende fase. pompdelenDe oude loden leiding en de nieuwere van de drukpomp gaan samen door de putwand. De opening heb ik destijds dicht gecementeerd. Dus moet er met hamer en beitel een gat gekapt worden.  Ongeveer 60 cm onder de putrand. Dus ook weer liggend, en over de rand hangend. Zonder gereedschap te laten vallen. En met zo weinig mogelijk afval in het water.  Geen sinecure.  Ik maak het mezelf wat makkelijker door een balk over de opening te leggen, en daarom een kniekussentje vast te maken waarom ik mijn hoofd kan steunen. Na een tijdje voel je weer spieren waarvan je vergeten was dat je die had. En dan moet die loden pijp er uit. Stug, dik, zwaar, en bijna ongrijpbaar. Ik maak met een dik touw een lus rond de pijp, en hang daar een gewicht aan zodat de lus dieper in de put zakt. Maar als ik aan het touw trek schuift de lus over de vettige pijp naar boven. Met een lange steel duw ik de lus opnieuw naar onder, voor een volgende poging vanaf de overkant. De zesde keer lukt het wel. Moeilijk. Zwaar en taai, maar wel buigbaar. Als ze boven water komt zie ik dat het laatste stuk als een staart op de bodem moet gelegen hebben, met het uiteinde ca. 30 cm omhoog gekruld. Dat was een gebruikelijke methode om zo veel mogelijk opwarrelend stof en vuil te vermijden. Het uiteinde had natuurlijk ook gewoon 30 cm boven de bodem kunnen hangen. Maar mogelijk was de buis daarvoor te zwaar, en zou de bocht aan de putingang door het gewicht van de buis na verloop van tijd zijn dichtgetrokken. Nu moest het andere einde (aan de pompkant) nog door het gat getrokken worden.  Daar was amper beweging in te krijgen. Dus het gat nog even wat ruimer proberen te maken. Er zat een soort afdichting rond de pijp. Het deed me denken aan de lappen textiel die bekleed waren met een laag vet, en die gebruikt werden om vocht tegen te houden op plaatsen waar buizen door keldermuren gaan. Vroeger dus. Nu kan het met siliconen. Ik legde de lap weg om later nog eens te bekijken. Niet – te – doen. Vooral omdat ik niet op dezelfde hoogte als het gat kon staan en trekken. Ik trok mezelf naar de put, i.p.v. de buis naar me toe. Nu is lood een heel zacht metaal. Je kan het makkelijk met een beitel doorkappen, of zelfs met een mes snijden. Dus het andere eind afsnijden was de meest eenvoudige optie. En de buis zou nooit meer gebruikt worden. Dus geen probleem. Ware het niet dat ik soms wat koppig ben. pomp_loden buisMet hele kleine rukjes, heen en weer bewegen, beetje trekken, weer wat recht plooien,… een deugddoende training. Beetje bij beetje. Het werd een buis van 6,5 meter. De buiten diameter was 38 mm. De wanddikte 5mm! Dan wil je natuurlijk ook weten hoeveel dat ding weegt. Dus het hele pakket opgerold, en de personenweegschaal er bij gehaald. Mét buis woog ik precies 30 kilogram meer dan zonder. Het dekseltje van een klein bokaaltje ansjovis bleek perfect te passen op het uiteinde van de nieuwe aanvoerslang. Voor de zekerheid toch nog wat duct tape eromheen gedaan, zodat er bij het manoeuvreren door de geul geen aarde in kon komen. Om daarna, in de put, het dekseltje door de terugslagklep met filter te vervangen. pomp_putgatDe waterput is 3,5 m diep (en 85cm doormeter). Er stond 1,5 m water in. Ik maakte op de nieuwe slang een aanduiding op 1,5m; op 2 en op 2,5 meter. Zo kon ik –dacht ik- beter inschatten of de filter niet tot op de bodem kwam. Maar daarvoor krulde de slang te veel. Ik besloot de filter te verzwaren door er een steen aan vast te maken. Onze Neanderthaler voorouders waren meesters in steenbewerking. Dus een paar uitsparingen uit een zware kei hakken zodat die niet uit de lus zou glijden moest toch kunnen?  Jawel hoor, maar mijn respect voor onze primitieve voorvaderen is er wel weer door gestegen. Het ander eind heb ik niet in de pomp, maar aan een koppelstuk bevestigd. Dan kan ik dat ontkoppelen en gedeeltelijk leeg gieten (door de buis naar beneden te plooien) zodra het begint te vriezen. En misschien nog wat meer water er uit zuigen met een kleinere slang, of door er een dik touw als lont in te laten zinken. Tijd voor de ultieme test. De eerste keer moet er nogal wat ‘opgegoten’ worden, de hele aanvoerslag moet gevuld worden. Dat is eenmalig, als de terugslagklep haar werk goed blijft doen. En dan maar pompen. Wat een verschil met de eerste test!  De aanvoerlengte is met bijna 5 meter verlengd, en het gewicht van al dat water moet ook mee opgezogen worden. De 97 cm hefboomlengte van de pomparm komt goed van pas. De pomp doet het prima. pomptest1En als je dan denkt dat de klus geklaard is ga je te vroeg op je lauweren rusten. Die enorm zware afdekking moet nog netjes terug in de uitsparing op de put gelegd worden. De laatste loodjes… Een paar balkjes voorzien zodat ie niet per ongeluk meteen precies op de juiste plek terecht komt terwijl mijn vingers er nog tussen zitten, en dan met de breekijzers het ding op de juiste plaats zien te krijgen. Zo gezegd, maar niet zo gedaan. Hij ligt waar hij liggen moet, maar… Als ik er over loop schommelt het deksel. Een stommiteit van jewelste. Ik had met krijt op het deksel en op de rand de juiste positie moeten aanduiden. De rand is passend gemaakt, zodat het ongelijke deksel overal goed sluit. Maar, ook als ik het deksel terug ophoog wrik, is er nergens te zien hoe het precies moet liggen. Pas na 4 loodzware pogingen ligt het deksel stabiel, maar niet op dezelfde plek als voorheen. Er blijft een klein niveauverschil. Dat zullen we er dan maar bijnemen. ’s Anderendaags zal ik pas echt merken of het goed zit. Of de aanvoerslang niet stilletjes is leeggelopen. En de lederen dichting niet te veel is uitgedroogd. Na het opgieten blijkt alle feilloos te werken. Oef. pomp-the-old-shoeEn de dichting die tussen de putwand en de loden buis zat is ondertussen ook droog. Welke speciale technieken of materialen zouden er vorige eeuw gebruikt zijn om die randen zoveel mogelijk waterdicht te krijgen? Ik wrijf de grond van het opgerolde kluwen. Plooien het open. Er zitten enkele roestige verdikkingen in. Dat blijken gerivetteerde vetergaatjes te zijn. Ik had de tong en de zijkant van een oude schoen in mijn handen. Leder. Veelzijdig. Zo is zelfs een versleten, oude schoen nog het bewaren waard. Toch wel tevreden dat na zoveel jaren deze klus eindelijk geklaard is. En dat ik, ook als er geen elektriciteit is, toch water kan blijven oppompen. Antieke pomp herstellen (1) (zie ook https://toverleven.cultu.be/waterpomp-niet-zo-lomp en https://toverleven.cultu.be/houten-waterpompen

6 reacties op “Antieke pomp herstellen (2)

  1. Ik lees hier iets van ee terugslagkep…ben een pomp van 200 jaar oud aant herstellen….de houten zuiger heb ik vervangen door een modern gietyzer exemplaar met emmerleer…maar er zit niks van terugslagklep aan…enige tips?

    1. Ieder verzwaard stuk leer kan als terugslagklep gebruikt worden. Gat in de emmer, lapje leer (met vb moer als verzwaring) scharnierend er op bevestigen (naaien) en ’t is klaar. De waterdruk opent, en de zwaartekracht sluit de klep.

    2. Hoi Ik ben Bert Ik heb een Punstuk In de grond Met een terugslag klep In wil daar een oude zwengel pomp op zetten Moet ik dan in de zwengel pomp ook een terugslag monteren of is de klep die beneden zit voldoende Ik hoor het graag Gr Bert

  2. leuk stukje. ben zelf net begonnen met een pomp ui1931 te repareren.
    heb hem nu uit elkaar liggen en alles aan het schoonmaken.
    de houtenzuiger heeft erg veel geleden, dus daar zal ik wel een nieuwe voor moeten maken. tevens ben ik opzoek naar een tekening of schets van de plank waarop de pomp gemonteerd moet worden.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *